Hạch sữa hay còn được gọi là tình trạng tắc tia sữa dẫn đến nổi hạch sau sinh thường xảy ra phổ biến ở những mẹ bỉm sau sinh. Căn bệnh này không chỉ gây rắc rối trong việc nuôi con bằng sữa mẹ, mà trong trường hợp không có biện pháp xử lý kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng như bầu vú áp xe, viêm vú ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và sức khỏe của người mẹ.
Hạch sữa là gì? Chúng có nguy hiểm không?
Hạch sữa chỉ xaye ra khi có hiện tượng sữa mẹ bị giữ lại ở những ống dẫn ở bầu ngực hay chúng ta vẫn thường gọi là tắt tia sữa tại đây sẽ bắt đầu nổi các hạch. Hạch sữa này sẽ gây ra khó khăn trong việc cho con bú, đồng thời việc sữa bị tích trữ lại sẽ gây cương cứng, xưng tấy và đau đớn cho mẹ bỉm.
Nếu không có biện pháp khắc phục kịp thời, hạch sữa có thể phát sinh các vấn đề nghiêm trọng hơn như viêm tuyến vú, ngưng việc ra sữa, từ đó dẫn đến tình trạng nhiễm trùng.
Nguyên nhân dẫn đến hạch sữa
Hạch sữa ở phụ nữ đang trong thời kỳ cho con bú khởi phát bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Cụ thể như:
Mới sinh con: Sau sinh, có nhiều mẹ bỉm gặp phải tình trạng hạch sữa. Lượng sữa có nhiều trong bầu ngực nhưng vẫn không thể chảy ra ngoài cho con bú. Hiện tượng này có thể khiến ngực căng cứng và gây sốt nhẹ.
Dư thừa sữa mẹ: Phần lớn các trường hợp bị tắc tia sữa nổi hạch là do sữa mẹ còn tồn lại ở bầu ngực do bé bú không hết hoặc bạn không hút hết phần sữa còn thừa lại sau khi bé đã bú no. Khi sữa dư thừa ở bầu ngực sẽ gây ra tình trạng tắc nghẽn và nổi hạch.
Ngực chịu áp lực: Việc mẹ bỉm chọn mặc áo ngực quá chật, áo bó sát hay địu bé trước ngực cũng là một trong các nguyên nhân gây ra hiện tượng hạch sữa. Hơn nữa, việc nằm sấp khi ngủ hay luyện tập thể thao cũng sẽ gây ra hiện tượng tương tự.
Hạn chế hút sữa ra ngoài: Trường hợp hút ít sữa hoặc không hút hết sữa sẽ khiến bạn gặp phải tình trạng hạch sữa. Đồng thời, lực hút của máy yếu, không thể lấy hết lượng sữa ra ngoài cũng có thể khiến bạn bị tắc tia sữa.
Không cho bé bú thường xuyên: Trong một số trường hợp bạn không thường xuyên cho bé bú hoặc không rút sữa ra hết trong khoảng 5 tiếng đồng hồ đến 1 ngày cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng tắc tia sữa nổi hạch.
Con bú không đúng cách: Trong lúc bú mẹ, bé ngậm vú không đúng cách sẽ dẫn đến việc bé sẽ không thể bú được hết lượng sữa mẹ sản xuất ra. Lúc này lượng sữa còn lại sẽ tồn đọng trong bầu ngực và dẫn đến tình trạng hạch sữa.
Căng thẳng thần kinh: Căng thẳng, lo âu, stress kéo dài sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động, sinh hoạt thường ngày của cơ thể, bao gồm việc sản xuất sữa. Căng thẳng quá mức sẽ làm chậm quá trình sản sinh nội tiết tố, trong đó có hormone oxytocin, có chức năng giúp giải phóng sữa.
Do đó, mẹ bỉm nên giữ tâm trạng thoải mái, thư giãn. Nếu bé ngủ, bạn cũng nên ngủ để nạp lại năng lượng cho cơ thể, trường hợp cảm thấy mệt mỏi, có thể nhờ người thân chăm bé để bạn có thể ra ngoài tản bộ, hít thở và lấy lại tinh thần.
Biểu hiện nhận biết hạch sữa
Dù mẹ bỉm đang ở giai đoạn đầu khi con bé bú sữa mẹ hay đã cho bé bú một thời gian đều có thể gặp phải tình trạng tắc tia sữa nổi hạch. Khi bị hạch sữa, bạn có thể cảm nhận được khu vực ở bầu ngực có hiện tượng căng cứng và khó chịu. Ngoài ra, hạch sữa còn có một số dấu hiệu nhận biết như:
- Ngực bị tức, đau nhẹ
- Trên bầu ngực xuất hiện các nốt đỏ sần
- Ngực bị sưng đỏ
- Các khu vực khác ở vùng ngực có cảm giác nóng bất thường nếu chạm vào
Hạch sữa có nguy hiểm không?
Các trường hợp tắc tia sữa nổi hạch nếu được phát hiện sớm từ 1 – 2 ngày đầu thì việc kiểm soát sẽ đơn giản. Bạn có thể áp dụng một số mẹo dân giản hoặc các bài thuốc dân gian hay máy hút sữa để khắc phục tình trạng này.
Tuy nhiên, nếu hạch sữa kéo dài trên 5 ngày và kèm theo một số triệu chứng có dấu hiệu tiến triển. Lúc này, mẹ bỉm có nguy cơ đối mặt với một số biến chứng nặng nề như áp xe vú, viêm tuyến vú, viêm mô liên kết, viêm xơ tuyến vú mãn tính, hoại tử vú,…
- Viêm tuyến vú: Lúc này vú sẽ có hiện tượng mưng mủ, sưng đỏ gây đau nhức dữ dội
- Áp xe vú: Đây được xem là giai đoạn đầu của viêm tuyến vú, lúc này cần phải được bác sĩ chuyên khoa chích lấy hết mủ ra để khắc phục.
- Viêm xơ tuyến vú giai đoạn mãn tính: Trường hợp sử dụng các kháng sinh trong giai đoạn áp xe hay tiêm kháng sinh trực tiếp vào tuyến vú. Sẽ dẫn đến hình thành các khối u xơ trong bầu ngực.
- Viêm mô liên kết: Đây là giai đoạn phát sinh triệu chứng nhiễm trùng, nhiễm độc nặng toàn thân do mủ và dịch tiết của tuyến vú lẫn vào các lớp tế bào.
- Hoại tử vú: Biến chứng nặng nề nhất của hạch sữa, lúc này tuyến vú căng cứng, có màu vàng nhạt và có nguy cơ dẫn đến hoại tử. Cơ thể nằm trong nhiễm độc nặng, tụt huyết áp, suy nhược,…
Các biện pháp khắc phục tình trạng hạch sữa
Khi bị tắc tia sữa nổi hạch, đa số các mẹ bỉm sẽ ngưng việc cho bé bú để ngăn chặn cơn đau. Tuy nhiên, hành động này sẽ khiến tình trạng hạch sữa trở nên nghiêm trọng hơn.
Do đó, mẹ cần duy trì cho bé bú sữa mẹ, đồng thời việc cho trẻ bú thường xuyên sẽ cải thiện hiện tượng tắc nghẽn sữa. Bên cạnh đó, bạn có thể sử dụng máy hút sữa hỗ trợ giúp thông tia sữa bị tắc. Để khắc phục tình trạng hạch sữa, bạn có thể tham khảo các phương pháp sau:
Áp dụng các biện pháp cải thiện tại nhà
Khi đang cho bé bú nhưng mẹ có cảm giác bị căng tức, không thoải mái ở vùng ngực. Lúc này hãy massage nhẹ nhàng bầu ngực khi đang cho trẻ bú hoặc đang hút sữa bằng máy. Đồng thời kết hợp uống nhiều nước và nghỉ ngơi để tuyến sữa ra đều đặn hơn.
Ngoài ra, bạn cũng có thể áp dụng một số biện pháp cải thiện như:
Cho trẻ bú ở bên ngực bị đau trước: Điều này sẽ giúp bên ngực tắc tia sữa nổi hạch được giải phóng nhờ vào lực bú của bé, từ đó mẹ có thể khai thông được tia sữa bị tắc hiệu quả.
Liệu pháp chườm ấm: Khi sử dụng chiếc khăn ấm chườm lên bầu ngực sẽ giúp các tuyến sữa chảy ra đều đặn hơn, khắc phục tình trạng hạch sữa.
Kết hợp massage: Theo khuyến nghị của các chuyên gia, bạn nên thường xuyên xoa bóp vùng ngực bị đau đều đặn. Bắt đầu từ bầu vú sau đó hướng dần vào trong núm vú. Kết hợp liệu pháp chườm ấm trước khi cho bé bú sẽ giúp khai thông tuyến sữa, hỗ trợ giảm sưng, đau.
Thường xuyên thay đổi tư cho con bú: Việc thay đổi tư thế cho trẻ bú như bế trẻ, ôm hoặc nằm cho trẻ bú sẽ giúp các tuyến sữa được hút hết ra ngoài.
Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý: Mẹ bìm rất cần chế độ chăm sóc đặc biệt sau khi sinh, nhất là khi nuôi con bằng sữa mẹ. Do đó, bên cạnh cung cấp các thực phẩm đầy đủ dưỡng chất, vitamin cần thiết, bạn cũng nên bổ sung nhiều nước giúp các tia sữa hoạt động tốt hơn.
Thiết lập chế độ nghỉ ngơi, sinh hoạt khoa học: Thông thường, các mẹ bỉm rất ít thời gian nghỉ ngơi vì phải trông con. Tuy nhiên, bạn có thể sắp xếp thời gian nhờ người thân trông con hoặc ngủ cùng với con giúp phục hồi sức khỏe.
Ngoài ra, để tiết kiệm sức lực, mẹ bỉm có thể để những vật dụng cần thiết, thường xuyên sử dụng ở cạnh mình như tã lót, bình sữa, đồ chơi,…
Các mẹo chữa dân gian
Khi bị hạch sữa, bạn có thể cân nhắc áp dụng các bài thuốc dân gian hoặc bổ sung các thực phẩm hỗ trợ khắc phục tình trạng tắc sữa nổi hạch.
Lá đinh lăng chữa hạch sữa
Sử dụng lá đinh lăng chữa tình trạng tắc tuyến sữa được rất nhiều bà mẹ tin dùng, khi gặp tình trạng này bạn có thể tham khảo một số mẹo sau:
Đắp lá đinh lăng:
Chuẩn bị khoảng 1 nắm lá đinh lăng và 50gr rau diếp cá, sau khi rửa sạch để ráo thì mang đi giã nát. Sau khi vệ sinh sạch vùng ngực thì đắp hỗn hợp lên, sẽ giúp giảm tình trạng căng cứng và khó chịu ở bầu ngực.
Nấu nước đinh lăng uống:
Chuẩn bị khoảng 150gr lá đinh lăng rửa sạch và đun với 250mi nước sôi. Sau khoảng 7 phút để lấy nước đầu uống và đun tiếp nước thứ 2. Đồng thời, bạn cũng nên kết hợp uống với nước lọc. Uống liên tục 3 ngày sẽ cải thiện tình trạng tắc tia sữa nổi hạch.
Ngoài ra, bạn có thể sử dụng lá đinh lăng chế biến thành các món ăn như canh lá đinh lăng thịt viên hay hầm với sườn non, cháo giò heo nấu lá đinh lăng, lá đinh lăng luộc.
Dùng lá mít chữa tắc tia sữa nổi hạch
Đối với các mẹ bỉm sữa ở vùng nông thôn có thể sử dụng lá mít để cải thiện tình trạng hạch sữa, vì đây là loại cây ăn trái phổ biến, trồng nhiều dưới miền quê. Chọn hái khoảng 1 nắm lá mít nửa non, nửa già, mang đi rửa sạch và để ráo.
Dùng lá mít hơ trên lửa than cho nóng rồi đặt lên bầu vú bị tắc sữa, kết hợp lay nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ. Đến khi lá nguội thì thay bằng lá khác, khi thấy sữa bắt đầu chảy ra thì cho bé bú. Thực hiện từ 2 – 3 ngày liên tục sẽ giúp tuyến sữa được khai thông tốt hơn.
Kết hợp men rượu và xôi nếp chữa hạch sữa
Bạn dùng 2 bát xôi nếp còn nóng trộn đều với 2 viên men rượu đã được tán nhuyễn. Sau đó bọc hỗn hợp lại trong một chiếc khăn mỏng rồi đắp lên bầu ngực bị hạch sữa, kết hợp day nhẹ để tăng hiệu quả.
Lá bắp cải chữa hạch sữa
Đây là một trong các mẹo dân gian thực hiện đơn giản và mang lại hiệu quả tốt nên được rất nhiều mẹ bỉm sữa áp dụng. Bạn chuẩn bị 3 lá bắp cải tươi, không sâu, mang đi rửa sạch ngâm với nước muối loãng để loại bỏ các vi khuẩn gây bệnh.
Mang lát bắp cải trần sơ với nước sôi, sau đó vớt ra để nguội bớt, dùng lá bắp cải chườm lên ngực bị đau, khi lá nguội thì thay lá khác.
Sử dụng lá bồ công anh
Chuẩn bị khoảng 1 nắm lá bồ công anh khô mang đi rửa sạch rồi cho vào đun với 500ml nước lọc. Uống mỗi ngày để giúp khai thông tia sữa tốt hơn. Hoặc bạn cũng có thể sử dụng lá bồ công anh tươi cho vào máy xay cùng với một ít nước, lọc lấy nước cốt uống và đắp lên đầu bú bị hạch sữa.
Mỗi ngày uống 2 lần và uống trong 3 ngày liên tục. Ngoài ra, bạn có thể dùng lá bồ công anh nấu cháo với gạo tẻ, ăn trong vòng 2 ngày để cải thiện tình trạng tắc tia sữa nổi hạch.
Các mẹo dân gian chưa được y học kiểm chứng, chủ yếu lưu truyền trong nhân dân, do đó bạn cần lưu ý cân nhắc trước khi thực hiện. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên môn để được hướng dẫn cụ thể.
Phòng ngừa tình trạng hạch sữa
Hiện tượng tắc tia sữa nổi hạch thường phổ biến ở phụ nữ sau khi sinh. Do đó, bạn cần lưu ý những vấn đề sau để hạn chế tình trạng này hiệu quả:
- Cho bé bú thường xuyên, hoặc dùng máy hút sữa để lấy hết lượng sữa ra ngoài, tránh tình trạng để sữa còn sót lại trong bầu bú sau mỗi lần cho con bú.
- Chọn mặc áo ngực và quần áo thoải mái, thoáng mát, thấm hút tốt.
- Bổ sung thật nhiều nước sẽ giúp tia sữa hoạt động tốt hơn.
- Sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý, hoặc mẹ bỉm có thể kết hợp luyện tập các bài tập yoga hoặc ngồi thiền giúp thư giãn, giảm căng thẳng tốt hơn.
- Luôn giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ.
Trên đây là các thông tin về tình trạng hạch sữa ở phụ nữ sau sinh. Trường hợp các biện pháp khắc phục tại nhà không đáp ứng hiệu quả. Lúc này bạn cần chủ động đến bệnh viện để được thăm khám và xử lý kịp thời, tránh tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn và gây ra các biến chứng nguy hiểm.