Đau vùng thượng vị về đêm là vấn đề không chỉ khiến người bệnh cảm thấy khó chịu mệt mỏi mà còn ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống và tinh thần của người bệnh. Đây cũng là một trong những dấu hiệu cho thấy bạn đang có nguy cơ mắc phải một số bệnh lý nguy hiểm đến dạ dày, tuyến tụy và gan.Vì vậy cần sớm được khắc phục và điều trị để tránh gây ra các biến chứng nguy hiểm khác ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sau này.
Giải đáp thắc mắc: Hay bị đau vùng thượng vị về đêm là bệnh gì?
Đau vùng thượng vị dạ dày là một dấu hiệu xảy khá phổ biến và thường xuyên ở vùng trên rốn và dưới xương ức sau khi ăn quá nhiều hay vận động mạnh sau khi ăn. Đây có thể chỉ là một triệu chứng thông thường nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh bảo liên quan đến một số bệnh lý về dạ dày, gan, mật tim. Đặc biệt nếu các cơn đau vùng thượng vị xuất hiện về đêm thì càng là dấu hiệu rõ ràng để cảnh báo bạn đang gặp các vấn đề về sức khỏe cần phải tiến hành điều trị nhanh chóng.
Hay bị đau vùng thượng vị về đêm có thể là dấu hiệu của các bệnh sau
Viêm loét dạ dày tá tràng
Viêm loét dạ dày tá tràng là tình trạng tổn thương tại niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng gây viêm hoặc loét ở cơ quan này. Nguyên nhân chính gây bệnh là do hội chứng Zollinger-Ellison, do chế độ ăn uống sinh hoạt kém khoa học và nhiễm vi khuẩn HP gây nên. Bệnh thường gây ra các triệu chứng như nóng rát vùng thượng vị, không lây lan, xuất hiện có chu kỳ theo một thời điểm nhất định.
Với những người bị loét dạ dày, cơn đau thường xuất hiện sau 1-3 giờ ăn, còn với người bị loét tá tràng, cơn đau sẽ đến sau 3- 5 giờ ăn. Đặc biệt vào những người ăn nhiều đồ chua, đồ chứa acid, đồ nhiều dầu mỡ, trời lạnh thì các cơn đau càng quặn thắt vô cùng dữ dội. Các cơn đau về đêm được kích hoạt mạnh mẽ và đều đặn khiến người bệnh vô cùng mệt mỏi khó chịu.
Các triệu chứng kèm theo thường là đầy bụng, chướng khí, cơ thể mệt mỏi buồn nôn, khó tiêu, ợ chua, có thể sụt cân hoặc tăng cân bất thường, mất ngủ, ngủ không ngon giấc nhất là về đêm. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như thủng dạ dày tá tràng, xuất huyết dạ dày hay hẹp môn vị.
Trào ngược dạ dày thực quản
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) cũng là một triệu chứng khá phổ biến thường gặp ở nhiều đối tượng do lượng acid dịch vị tiết ra quá mức và đi ngược lên thực quản. Các triệu chứng điển hình của bệnh bao gồm ợ chua, nóng rát vùng thượng vị từ dạ dày tới xương ức và lan lên cổ, buồn nôn, đau tức ngực. Các triệu này đặc biệt có xu hướng xuất hiện mạnh mẽ khi người bệnh cúi người xuống, sau khi ăn no hay khi nằm ngủ về đêm.
Về đêm, dạ dày vẫn thực hiện các hoạt động co bóp kể cả khi bạn đã ngủ và các hoạt động này vẫn sẽ gây tiết ra một lượng acid dư thừa và có thể làm tăng khả năng trào ngược. Khi cơ thể nằm, thực quản và dạ dày sẽ có vị trí ngang bằng nhau khiến trọng lực không thể hỗ trợ việc đẩy acid dư thừa từ thực quản xuống dạ dày như bình thường. Điều này khiến acid dịch vị dễ dàng trào ngược về thực quản làm kích thích tại các đầu mút sợi thần kinh và gây ra những cơn đau rát thượng vị về đêm vô cùng mệt mỏi.
Trào ngược dạ dày thực quản có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm như viêm đường hô hấp, viêm loét thực quản, Barrett thực quản, ung thư thực quản.
Ung thư dạ dày
Các bệnh lý về dạ dày như trào ngược dạ dày, viêm loét dạ này nếu không điều trị nhanh chóng có thể dẫn đến ung thư dạ dày rất nguy hiểm. Lúc này trong dạ dày đã hình thành các khối u có thể tiến triển thành ác tính di căn đến các cơ quan khác và người bệnh có tỷ lệ tử vong khá cao.
Các cơn đau thượng vị về đêm do ung thư dạ dày thường xuất hiện từng đợt, với mức độ đau ngày càng tăng và không thuyên giảm dù đã dùng thuốc hỗ trợ. Kèm theo đó là các triệu chứng như bụng sưng, buồn nôn, ợ nóng, sụt cân nhanh chóng dù ăn nhiều, đi ngoài phân đen có lẫn máu, chán ăn, khó nuốt và có thể nôn ra máu. Đây là tình trạng đặc biệt nguy hiểm mà người bệnh cần phải cẩn trọng và đi điều trị ngay lập tức.
Viêm thực quản
Viêm thực quả là tình trạng tổn thương tại lớp niêm mạc lót lòng thực quản và gây ra các triệu chứng như khó nuốt, đau họng, khàn tiếng, trào ngược dạ dày, ợ hơi, ợ chua đau thượng vị về đêm, cơn đau có thể lan tỏa đến ngực. Các triệu chứng này khá giống với bệnh GERD nhưng thực chất nó là một biến chứng của bệnh này nên có mức độ nguy hiểm cao hơn rất nhiều.
Viêm thực quản cũng kèm theo trào ngược dạ dày khiến acid tác động vào các đầu mút sợi thần kinh của niêm mạc dạ dày và tạo ra những cơn đau dữ dội tại thượng vị, đặc biệt xuất hiện nhiều về đêm do ảnh hưởng của tư thế nằm. Người mắc bệnh này thường có nguy cơ biến chứng sang ung thư thực quản rất cao.
Hội chứng ruột kích thích
Hội chứng ruột kích thích hay còn gọi là bệnh viêm đại tràng là một dạng rối loạn phổ biến thường gặp ở ruột già. Các triệu chứng điển hình của bệnh thường là những cơn đau quặn thắt chướng bụng, đầy hơi, đau quản bụng, tiêu chảy hoặc táo bón, khi đi đại tiện thường có chất nhầy trong phân. Các cơn đau thường xuất hiện tại vùng hạ vị hay hố chậu trái. Tuy nhiên, những cơn đau này cũng có thể lan tỏa tới vùng thượng vị dạ dày vào ban đêm.
Thực chế bệnh này không quá nguy hiểm nhưng rất khó để điều trị dứt điểm. Các cơn đau thường xuất hiện nhiều về đêm khiến người bệnh luôn có cảm giác muốn đi đại tiện hoặc sau hoặc đi ngoài không hết phân. Những cơn đau cũng có xu hướng giảm dần sau khi đi đại tiện khiến người bệnh muốn đi nhiều hơn.Những triệu chứng này tái phát hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm nhưng rất khó điều trị dứt điểm.
Tổn thương túi mật
Một số người mắc các bệnh lý về túi mật như viêm đường dẫn mật cũng có thể gặp các triệu chứng đau vùng thượng vị về đêm. Các cơn đau thường vùng thượng vị thường âm ỉ và ngắt quãng, trong một số trường hợp nghiêm trọng chúng có thể đau liên tục và lan ra sau lưng và ngực. Các biểu hiện khác bao gồm nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu, vàng da, tiêu chảy, sốt cao, buồn nôn.
Nguyên nhân gây bệnh có thể là do các loại vi khuẩn như Klebsiella spp., Escherichia coli, Enterobacter spp., enterococci và streptococci. Đường dẫn mật thường là vô trùng tuy nhiên vì một lý do nào đó mà dòng chảy bị gián đoạn thì các viêm nhiễm sẽ xuất hiện. Nếu các cơn đau thượng vị âm ỉ về đêm xuất hiện nhiều lần rất có thẻ người bệnh đã chuyển sang sỏi túi mật nguy hiểm.
Các biến chứng tổn thương túi mật có thể gây ra cho người bệnh như chảy máu đường mật, nhiễm khuẩn máu, áp xe đường mật, viêm gan hay ung thư đường mật vô cùng nguy hiểm.
Viêm tụy cấp
Tuyến tụy là cơ quan có vị trí nằm cạnh ruột non và dạ dày, hay chính xác hơn là ngay tại vùng thượng vị. Vì vậy khi cơ quan này tổn thương chắc chắn sẽ gây ra một số ảnh hưởng đến thượng vị điểm hình là những cơn đau về đêm rất khó chịu.
Các cơn đau này thường xuất hiện đột ngột và dữ dội sau bữa ăn, và có thể kéo dài lan ra phía sau lưng, hoặc cả hai bên hạ sườn. Các triệu chứng khác kèm theo bao gồm buồn nôn, buồn nôn, chướng bụng, rối loạn ý thức, tụt huyết áp…
Những người nghiện rượu, nghiện thuốc lá, trong gia đình có người có tiền sử mắc viêm tụy cấp hay người có nồng độ canxi trong máu cao là đối tượng dễ bị mắc bệnh này nhất. Các cơn đau thượng vị về đêm do viêm tuy cấp có xu hướng tăng dần sau 10 đến 20 phút và kéo dài trong nhiều giờ đồng hồ. Cơn đau từ âm ỉ đến dữ dội khiến người bệnh mệt mỏi, mất ngủ, thiếu sức sống.
Các cơn đau cũng có xu hướng giảm khi người bệnh nằm co người lại và nghiêng người về phía trước. Những nhưng người có thói quen nằm thẳng và ngửa người khi ngủ sẽ khiến các cơn đau dữ dội hơn kèm theo nôn ra nhiều nước. Viêm tụy cấp có thể dẫn đến các biến chứng trầm trọng như tắc ruột, áp xe não, hạ huyết áp, tổn thương phổi tim, thậm chí có thể liên quan đến các vấn đề về não nếu không được điều trị kịp thời.
Nhiễm giun sán
Nhiễm giun sán có tình trạng xảy ra phổ biến ở trẻ em nhưng vẫn có thể xuất hiện ở người lớn nếu có chế độ sống thiếu lành mạnh. Các triệu chứng đặc trung khi bị nhiễm giun sán thường là tắc ruột, bụng to dù người gầy, ngứa hậu môn, hay đau vùng thượng vị đặc biệt khi về đêm.
Giun sán sẽ ký sinh bên trong ruột gây tắc ruột dẫn đến các triệu chứng đau vùng thượng vị. Về đêm cũng là thời điểm chúng hoạt động vô cùng mạnh mẽ gây nên những cơn đau dữ dội. Người bệnh luôn trong trạng thái mệt mỏi, thiếu ngủ, có thể sụt cân nhanh chóng. Trẻ em bị giun sán nếu không điều trị kịp thời có nguy cơ bị suy dinh dưỡng cao.
Mắc bệnh về gan
Thường xuyên đau thượng vị về đêm cũng là biểu hiện cho thấy người bệnh có thể đang mắc một số bệnh lý về gan như viêm gan, áp xe gan, u gan. Nguyên nhân là do khi gan sưng bị ứ máu làm sưng to nên chèn ép và gây đau thượng vị về đêm. Nếu không được điều trị kịp thời khiến gan sưng to hơn có thể hình thành các ổ mủ tại đây và vỡ ra, làm viêm nhiễm toàn ổ bụng vô cùng nguy hiểm.
Các triệu chứng đặc trưng của những người mắc các bệnh về gan thường là da vàng vọt, người ớn lạnh, sốt cao, đau tức khu vực gan dần dân lan rộng xuống phía vùng bụng. Bệnh nếu điều trị không kịp thời khi các cơn đau đến đột ngột có thể gây mắc choáng (sốc), hôn mê sâu và nguy hiểm nhất là tử vong. Trong trường hợp gan trương phình làm vỡ ổ mủ có thể chèn ép lên tim, phổi gây khó thở và bội nhiễm nặng nề hơn.
Hội chứng Zollinger-Ellison
Hội chứng Zollinger-Ellison là tình trạng các u bài tiết gastrin (u gastrin) xuất hiện làm tăng gastrin huyết và tăng tiết acid dịch vị trong dạ dày. Hội chứng này có thể phát sinh tại tuyến tụy, dạ dày tá tràng hay xuất hiện dưới dạng các hạch hympho. Đây cũng là nguyên nhân làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ở tuyến tụy hay dạ dày và gây ra các bệnh như viêm dạ dày tá tràng hoặc trào ngược dạ dày thực quản.
Các triệu chứng điển hình của bệnh thường là đau thượng vị về đêm, chán ăn, buồn nôn, tiêu chảy, ợ nóng, sụt cân nhanh.
Một số nguyên nhân khác
Những người mắc bệnh Celiac hay hội chứng dị ứng với gluten (không dung nạp gluten) cũng có triệu chứng đau vùng thượng vị về đêm. Các triệu chứng điển hình kèm theo các gồm tiêu chảy, phân lỏng có màu sẫm, hôi, rối loạn tiêu hóa. Bệnh có thể gây ảnh hưởng đến chế độ ăn uống và dinh dưỡng của người bệnh.
Những người nghiện rượu lâu năm khiến cho lớp niêm mạc ở dạ dày bị bào mòn cũng có thể làm tăng nguy cơ viêm loét dạ dày gây ra tình trạng đau thượng vị về đêm.
Như vậy có thể thấy rằng, đau vùng thượng vị về đêm là biểu hiện của rất nhiều bệnh lý nguy hiểm mà người bệnh không được chủ quan. Ngay khi thấy cơ thể xuất hiện các triệu chứng này nhiều lần, người bệnh cần đến ngay bệnh viện uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Điều trị đau vùng thượng vị về đêm
Việc điều trị các triệu chứng đau vùng thượng vị về đêm sẽ được tiến hành sau khi có thể xác định được chính xác nguyên nhân bệnh. Việc tiến hành chẩn đoán sẽ được bác sĩ kết luận sau khi chỉ định người bệnh làm một số xét nghiệm như chụp Xquang, nội soi, thử máu vv.. Từ đó bác sĩ sẽ đưa ra những phác đồ điều trị phù hợp với từng bệnh, từng cơ địa và từng tình trạng bệnh.
Người bệnh tuyệt đối không tự chẩn đoán và mua thuốc điều trị tại nhà bởi không phải bệnh nào cũng có thể điều trị bằng các loại thuốc giống nhau. Việc dùng sai loại thuốc có thể gây dị ứng, sốc phản vệ hay một số tình trạng khác gây nguy hiểm cho sức khỏe người bệnh. Vì vậy tuyệt đối không tự điều trị tại nhà.
Tuy nhiên,người bệnh có thể dùng một số phương pháp để kiểm soát hay giảm nhẹ các cơn đau vùng thượng vị về đêm trong khi chưa đến bệnh viện được bằng các biện pháp sau đây
Uống trà thảo mộc
Các loại trà thảo mộc đa phần đều có tính ấm nóng, có thể làm dịu được các cơn đau bụng một cách nhanh chóng. Các hoạt chất kháng khuẩn, chống viêm trong trà cũng giúp ức chế của một số loại vi khuẩn gây viêm bên trong bụng tạm thời. Ngoài ra, sau khi sử dụng trà làm từ thảo mộc còn giúp người bệnh an thần, giảm mệt mỏi và đi vào giấc ngủ sâu và ngon hơn, lấy lại tinh thần sảng khoái cho ngày hôm sau.
Các loại thảo mộc mà người bệnh nên dùng như trà hoa cúc, gừng, bạc hà, hay trà oải hương. Các làm các loại trà này rất đơn giản, chỉ cần cho nguyên liệu vào hãm với nước sôi trong vài phút để các tinh chất ra hết là bạn đã có ngay một lý trà nóng giúp giảm đau hiệu quả. Có thể cho thêm một chút mật ong vào để tăng hương vị đồng thời có thể sát khuẩn và làm se lại các vết loét trong niêm mạc dạ dày rất tốt.
Chườm nóng vùng bụng
Nếu không có sẵn các nguyên liệu làm trà bạn hãy thử cách chườm bụng cũng có thể giảm các cơn đau vùng thượng vị rất tốt. Chườm nóng giúp tăng cường lưu thông máu trên bề mặt bụng, đồng thời tác động làm giãn các cơ và cải thiện lượng máu được đưa đến dạ day, nhờ đó có thể làm giảm cơn đau nhanh chóng.
Nếu không có túi chườm bụng bạn có thể dùng một chiếc khăn bông mềm, nhúng nước nóng, vắt hơi ráo rồi đặt lên bụng cho tới khi nguội cũng cho hiệu quả tương tự. Cơn đau biến mất giúp bạn ngủ ngon hơn, không bị cơn đau đánh thức giữa chùng làm mệt mỏi.
Thay đổi tư thế nằm
Với những người mắc một số vấn đề về dạ dày thì việc thay đổi tư thế nằm có thể làm giảm các cơn đau thượng vị do khi nằm ngửa thực quản ngang bằng với dạ dày sẽ khiến các acid đẩy về thực quản nhiều hơn và gây ra các cơn đau khó chịu.
Vì thế tốt nhất bạn nên nằm nghiêng sang trái, chân phải có có xu hướng hơi co về phía trước một chút sẽ làm giảm cơn đau hơn. Lúc này dạ dày và tuyến tụy có vị trí tự nhiên thấp hơn thực quản đồng thời quá trình vận chuyển chất thải từ ruột non qua van hồi manh để đến ruột già được thực hiện thuận lợi hơn nên có thể hỗ trợ cải thiện cơn đau thượng vị về đêm rất tốt.
Nếu không quen nằm nghiêng, bạn có thể nằm ngửa nhưng chú ý kê cao đầu hơn khi nằm để thực quản và dạ dày không cân bằng nhau là được. Độ cao tốt nhất cho người trưởng thành là trong khoảng từ 15 – 30 cm. Ngoài ra với những người bị trào ngược nặng nên tiến hành kê cao thêm ở phần chân với độ cao tương tự để kiểm soát tốt tình trạng này.
Tuy nhiên người bệnh nhớ lưu ý là các phương pháp này chỉ mang tính chất hỗ trợ giảm cơn đau trong các trường hợp đau vùng thượng vị về đêm do ăn quá nhiều mà vận động mạnh hoặc cơn đau đến đột ngột, không có tác dụng điều trị dứt điểm. Với những người thường xuyên gặp các triệu chứng này cần đến bệnh viện để được điều trị tốt nhất.
Phòng tránh tình trạng đau thượng vị về đêm
Các nguyên nhân gây đau thượng vị về đêm hầu như đều có liên quan đến chế độ ăn uống hay lối sống thiếu khoa học, sức đề kháng yếu kém làm tăng nguy cơ mắc bệnh đồng thời khiến bệnh trầm trọng hơn. Vì vậy để phòng tránh hay kiểm soát tốt bệnh cũng như ngăn ngừa bệnh tái phát sau quá trình điều trị, người bệnh cần lưu ý các vấn đề sau
- Có chế độ ăn uống khoa học lành mạnh, hạn chế các thực phẩm chiên xào nhiều dầu mỡ, thức ăn khô cứng, tăng cường bổ sung thực phẩm nhiều vitamin và chất xơ tốt cho cơ thể.
- Hạn chế dùng rượu bia và các chất kích thích.
- Uống nhiều nước, có thể tăng cường bằng các loại nước trái câu, nước ép rau củ.
- Ăn uống đầy đủ, đúng bữa, không bỏ bữa, hạn chế ăn trước 2h đi ngủ.
- Ăn chậm nhai kỹ
- Ăn chín uống sôi, không ăn các thực phẩm mất vệ sinh.
- Nghỉ ngơi đầy đủ, hạn chế việc thức khuya.
- Tập thể dục thể thao thường xuyên tăng cường sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Sau khi ăn không nên vận động mạnh, tốt nhất chỉ nên đi bộ chậm.
- Thường xuyên đi khám bệnh định kỳ để phát hiện các nguy cơ gây bệnh tiềm ẩn.
Đau vùng thượng vị về đêm sẽ không quá nguy hiểm nếu người bệnh có thể phát hiện bệnh sớm và có biện pháp điều trị kịp thời. Hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức nếu có các triệu chứng như nôn ra máu, tức ngực, khó thở, huyết áp tăng giảm bát thường để phòng tránh các biến chứng nguy hiểm khác.